حقوق مالکیت فکری ( intellectual property rights ) به حقوقی اشاره دارد که به افراد و شرکت‌ها حق انحصاری برای استفاده از اختراعات، نام و علائم تجاری، طرح‌ها و ایده‌های خلاقانه‌شان را می‌دهد. این حقوق شامل حقوق مالکیت صنعتی (اختراعات، نام تجاری، طرح صنعتی و….) و حقوق مالکیت ادبیات (حق تکثیر، حق ترجمه، حق انتشارو…..) می‌شود. هدف اصلی این حقوق، تشویق به خلاقیت و نوآوری و حفاظت از ایده‌ها ، نوآوری ها و اختراعات است.
تاریخچه حقوق مالکیت فکری به قرنها قبل بازمی‌گردد، اما مفاهیم و سیستم‌های مدرن حقوق مالکیت فکری به مرور زمان کامل شده و در حال گسترش است . برخی از دوره های تاریخی مالکیت فکری به شرح ذیل می باشد :
۱. پیدایش اولیه: اولین نشان‌های تجاری و حقوق نسخه‌برداری به دوران باستان بازمی‌گردند؛ مثلاً در باستان مصر و بابل، نشان‌ها و علائم تجاری بر روی محصولات و ملکیت فکری دیگر به کار می‌رفت.
۲. انقلاب صنعتی: با آغاز انقلاب صنعتی نیاز به حمایت از ابتکارات و اختراعات افراد بیشتر شد. این امر موجب ایجاد قوانین حمایت از اختراعات و اختراعات پتنت شد.
۳. کنوانسیون پاریس: در سال ۱۸۸۳ کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و نشان‌های تجاری تأسیس شد. این کنوانسیون اهمیت بسیاری در توسعه حقوق مالکیت فکری داشته است.
۴. اتحادیه بین‌المللی حقوق مالکیت معنوی (WIPO): سازمان WIPO در سال ۱۹۶۷ تأسیس شد و نقش مهمی در توسعه و تطور حقوق مالکیت فکری ایفا کرده‌است. این سازمان توافق‌نامه‌ها و تشویق‌هایی برای حمایت از اختراعات، نشان‌های تجاری، حق نشر و سایر امور مالکیت فکری ایجاد کرده‌است.
۵. توسعه حقوق مالکیت فکری: توسعه اقتصادی و تکنولوژیک در قرن ۲۰ موجب ایجاد قوانین جدیدی در حوزه حقوق مالکیت فکری شد. این قوانین شامل حقوق تألیف و نشر، حقوق نشان‌های تجاری، حقوق اختراعات، و حقوق مالکیت معنوی دیگر شامل موسیقی، هنرها، و نرم‌افزارها می‌شوند.
۶. توافقنامه‌های جهانی: توافقنامه‌های متعددی همچون توافقنامه تریپس (حقوق مالکیت معنوی مرتبط با تجارت) و توافقنامه برن (حمایت از حقوق ادبی و هنری) توسط سازمان تجارت جهانی (WTO) تصویب شده و به توسعه حقوق مالکیت فکری به تعهدات جهانی تبدیل شده‌اند.
حقوق مالکیت فکری در حال حاضر نقش بسیار مهمی در حفاظت از نوآوری ها، ایده‌ها و توسعه کسب و کارها افراد و شرکت‌ها در جهان ایفا می‌کند.
تدوین : ایده آفرین